Chưa phân loại

Giải mã nguyên nhân và cách phòng ngừa hội chứng phân trắng (WFS)

Hội chứng phân trắng (WFS)

Dù WFS (hội chứng phân trắng trên tôm) đã trở thành nỗi ám ảnh của người nông dân trong nhiều năm qua, thực tế bệnh phân trắng trên tôm chỉ mới xuất hiện trong thập kỷ gần đây. Nguyên nhân chính xác của WFS vẫn còn là một bí ẩn, khiến ngành nuôi trồng thủy sản lao đao tìm kiếm lời giải.

Nguyên nhân chính xác của WFS (hội chứng phân trắng) vẫn là ẩn số. Nhiều giả thuyết đã được đưa ra, nhưng vẫn chưa có kết luận thống nhất.

Vibrios:

Vibrios được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Một số báo cáo và bằng chứng cho thấy chúng có thể đóng vai trò nhất định trong sự phát triển của WFS (hội chứng phân trắng). Tuy nhiên, vẫn chưa xác định được loài Vibrios cụ thể nào là nguyên nhân chính.

Microsporidian:

Microsporidian, một ngành nấm, cũng được nghi ngờ là nguyên nhân gây ra WFS. Khi lây nhiễm rộng rãi, chúng có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của tôm, dẫn đến FCR (tỷ lệ thức ăn/tăng trọng) cao hơn.

EHP

EHP cũng được xác định là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh phân trắng trên tôm. EHP có thể kết hợp với các mầm bệnh khác để làm trầm trọng thêm tình trạng tôm bị bệnh phân trắng. Đặc điểm chung của bệnh là tổn thương lan rộng đến hệ thống tiêu hóa.

Các bức ảnh dưới đây cho thấy hình dáng điển hình của các sợi phân (a và b) và vĩ mô (c và d) và bệnh lý vi thể (e) như được báo cáo ở Thái Lan vào đầu năm 2010. Nông dân gần đây đã quyết định tăng mật độ thả nuôi do nhu cầu và giá cả mạnh hơn.

Các báo cáo cho rằng nhiệt độ nước ở mức thuận lợi nhất cho tôm là > 32oC và hàm lượng chất hữu cơ đã tích lũy do tỷ lệ cho ăn cao hơn vì mật độ nuôi lớn hơn. Thí nghiệm được thực hiện khi  quan sát ở mức DO thấp (dưới 3) và  độ kiềm thấp (dưới 80) tỷ lệ tử vong cao hơn.

WFS, hay hội chứng phân trắng, ban đầu được phát hiện trên tôm sú (P. monodon) nuôi ở môi trường nước lợ (độ mặn 3-5 ppt). Tuy nhiên, hiện nay, nó đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến cả tôm sú và tôm thẻ chân trắng (L. vannamei) ở Ấn Độ và nhiều quốc gia Đông Nam Á khác, bao gồm cả Việt Nam.

Mặc dù nguyên nhân chính xác của WFS (bệnh phân trắng) vẫn chưa được xác định, nhưng các nhà khoa học đều đồng ý rằng sự hiện diện của một số chủng Vibrio có khả năng sinh độc tố khiến bùng nổ dịch bệnh.

Vì vậy, việc kiểm soát mức độ vi khuẩn Vibrios là vô cùng cần thiết để phòng ngừa và kiểm soát WFS. Điều đặc biệt là thuốc kháng sinh không được báo cáo là có hiệu quả trong việc ngăn chặn quá trình bệnh.

Nghiên cứu khoa học đã chứng minh WFS không đơn thuần do Protozoa hay vi khuẩn EHP gây ra mà nhiều nguyên nhân như hàm lượng chất hữu cơ trong ao nuôi cao.

Môi trường ô nhiễm này tạo điều kiện cho một số chủng Vibrio, tảo xanh lam và các loài sinh độc tố khác phát triển, gây tổn hại đến hệ tiêu hóa của vật nuôi:

  • Tổn thương thành tế bào ruột:Tôm tiết ra nhiều chất nhầy và bong tróc lớp niêm mạc, tạo thành những sợi phân trắng.
  • Dấu hiệu đầu tiên của WFS:Sợi phân trắng thường xuất hiện trong khay nạp hoặc khay chỉ thị, báo hiệu nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

Đây là một dấu hiệu cho thấy việc kiểm soát mức độ chất hữu cơ trong ao chưa tốt (Lưu ý như trong bức ảnh bên dưới cũng có sự tích tụ của tảo xanh lam)

Việc áp dụng các sản phẩm bào tử dựa trên chủng Bacillus đã giúp người nông dân (không phải tất cả các sản phẩm) có thể kiểm soát phân trắng.

Mối quan hệ giữa chất hữu cơ và WFS

Quan sát thực tế cho thấy bệnh phân trắng ở tôm thẻ có mối liên hệ mật thiết với lượng chất hữu cơ tích tụ trong ao nuôi. Chất hữu cơ dư thừa (thức ăn thừa, phân tôm) tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn Vibrio, tảo xanh lam và các sinh vật sinh độc tố phát triển. Các độc tố này tấn công hệ tiêu hóa tôm, gây ra WFS (bệnh phân trắng trên tôm). Càng nhiều chất hữu cơ, càng nhiều độc tố được sản sinh, dẫn đến mức độ WFS càng cao.

Vì vậy, việc chuẩn bị ao nuôi đúng cách giữa các mùa vụ là vô cùng quan trọng: Phải để đáy ao phục hồi bằng cách tháo nước ra khỏi ao giữa các mùa vụ và phơi ao. Không phơi khô đáy ao có thể làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn nhiều.

Tầm quan trọng của việc giảm thiểu căng thẳng cho môi trường nuôi

  • Dù việc giảm thiểu chủng Vibrio trong môi trường là một yếu tố quan trọng để kiểm soát WFS, nhưng điều quan trọng hơn hết là phải đảm bảo môi trường nuôi không gây căng thẳng cho tôm.

Mức oxy đóng vai trò then chốt:

  • Mức oxy phải luôn ở mức thấp hoặc gần bão hòa để đảm bảo tôm phát triển khỏe mạnh.
  • Mức DO thấp (dưới 3 ppm) gây căng thẳng, suy yếu tôm và ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống miễn dịch của chúng.

Căng thẳng do môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe tôm:

  • Nhiệt độ cao, thay đổi môi trường đột ngột, v.v. đều có thể góp phần làm tăng tính nhạy cảm của tôm với WFS và các bệnh khác.

Kinh nghiệm từ việc kiểm soát EMS:

  • Các biện pháp tương tự như sử dụng ao lót đã được áp dụng để giảm thiểu tác động của EMS, cho thấy trầm tích đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh.

Hạn chế của việc loại bỏ chất hữu cơ:

  • Không thể loại bỏ hoàn toàn chất hữu cơ trong ao bằng các phương pháp như bể chứa hoặc bơm ra ngoài.
  • Khi nuôi với mật độ cao hoặc môi trường không thuận lợi, lượng chất hữu cơ có thể tích tụ nhanh hơn khả năng xử lý của vi sinh vật.

Tầm quan trọng của việc quản lý chủ động:

  • Sức khỏe tôm phụ thuộc vào nhiều yếu tố, và phòng ngừa bệnh bằng cách quản lý chủ động là cách tiếp cận hiệu quả nhất để giảm thiểu thiệt hại và tối đa hóa lợi nhuận.

Thách thức trong môi trường nước:

  • Nuôi trồng thủy sản trong môi trường nước có nhiều thách thức hơn so với môi trường trên cạn.
  • Cần tạo điều kiện môi trường nước phù hợp để giảm thiểu căng thẳng, kiểm soát mầm bệnh và tối ưu hóa sự tăng trưởng của tôm.

Quản lý tôm bố mẹ và tôm giống:

  • Loại bỏ mầm bệnh từ tôm bố mẹ và đảm bảo tôm giống không bị nhiễm bệnh là những bước quan trọng để đảm bảo sản xuất bền vững và giảm thiểu tác động của bệnh tật.

 

Bio Tablet dạng viên, Bio Powder,  EHP AQUA, EHP Pro là những sản phẩm vi sinh đã được chứng minh thực tế được sử dụng trong hầu hết các nước nuôi tôm. Sử dụng hợp lý sẽ làm giảm lượng chất hữu cơ, giảm một phần loại vi khuẩn (chẳng hạn như Vibrios) và cải thiện chất lượng nước.

Cách sử dụng vi sinh dạng bột:

  1. Kích hoạt vi sinh:
  • Hòa tan 1 kg vi sinh bột vào 50 lít nước sạch (không có vi khuẩn)
  • Ngâm hỗn hợp trong 3 giờ để vi sinh phát triển.
  1. Dùng trực tiếp
  • 250gram Cho 2500m3
  • Định kì 250gram cho 5000m3
  1. Tạo môi trường thuận lợi:
  • Khi ao đã đầy nước, rải đều hỗn hợp vi sinh đã kích hoạt vào những khu vực có nhiều chất hữu cơ và khắp ao.
  • Vi sinh sẽ phát triển và kết hợp enzyme để phân hủy chất hữu cơ, cải thiện chất lượng nước.

Lưu ý:

  • Sử dụng nước sạch để kích hoạt vi sinh.
  • Rải vi sinh đều khắp ao để đạt hiệu quả tốt nhất.

Lợi ích:

  • Vi sinh dạng bột giúp phân hủy chất hữu cơ hiệu quả.
  • Cải thiện chất lượng nước, tạo môi trường sống tốt cho tôm.
  • Dễ sử dụng và tiết kiệm chi phí